Uluslararası emtia ticareti uluslararası ödemelerin en büyük bölümünü teşkil etmektedir. Uluslararası ticarette satılan malların bedelleri konvertibl dövizlerle ödenir. Ödemeler uluslararası işlem yapan bankalar aracılığı ile yapılır. Mal bedelinin ödenmesini sağlayan çeşitli uluslararası ödeme şekilleri vardır.
Ödeme şekillerinin bazıları daha çok alıcının, bazıları da daha çok satıcının yararına olduğunun mal bedelinin hangi ödeme şekline göre ödeneceği taraflar arasında yapılacak pazarlık ve varılacak anlaşma sonucunda belli olur.
Genellikle mal bedeli ödemesinin sevkiyattan sonra yapılması tercih edilir. Ancak sipariş edilen malın üretilmesi için gerekli finansmanın oluşturulması eğer sözleşme hükümleri içinde yer alıyorsa mal bedelinin bir kısmı veya tamamı satıcıya peşin ödenir. Bu durumda satıcıya güvenilmesi veya garanti sağlanması gerekir.
Satıcının mallar sevkedilir edilmez ödemenin yapılacağından emin olmak istemesine karşı alıcı da, satış sözleşmesinde kararlaştırılan nitelikteki malın belirlenen yerden süresi içinde sevk edilmesi ve malın gümrüklerden çekilebilmesi için belirli vesaikin gerekli süre içinde ibraz edilmesi halinde satıcıya ödemenin yapılmasını arzular.
Keza satıcı, alıcının güvenilir ve mali durumunun güçlü olması karşısında satış konusu mala ait ödemenin sevkiyat yapıldıktan veya malın varışından sonra ibraz edeceği sevk vesaiki mukabilinde yapılmasına veyahut vadeli bir poliçenin kabulu karşılığında ödemenin belli bir süre sonra yapılmasına, ya da alıcı tarafından mal satıldıktan sonra ödemeye rıza gösterebilir.
Uluslararası uygulamada kullanılan çeşitli ödeme sistemleri bu farklı isteklerin gerçekleştirilmesine olanak sağlamaktadır.
Mal bedelinin hangi dövizle ve hangi ödeme şekline göre ödeneceği tarafların aralarında yaptıkları satış sözleşmelerinde kararlaştırılır.

PEŞİN ÖDEME
Alıcının, satış sözleşmesi konusu malları bedeli peşin olarak ödendiğinde kontrata uygun süre ve biçimde sevkedilmemesi halinde ilk talebinde ödemenin yapıldığı cins döviz üzerinden geri ödeneceğine dair taahhüdü veya onun hesabına hareket eden yabancı bir bankanın peşin ödeme garantisi mukabilinde, mallar henüz sevk edilmeden sipariş konusu mal bedelinin satıcıya ödettirme şeklidir. Genellikle özel sipariş üzerine üretilen malların satışında kullanılmaktadır.

Peşin ödeme, en fazla ihracatçının yararına olan sattığı malın bedelinin hemen tahsilini sağlayan ithalatçının ödememe ihtimalini ortadan kaldıran ödeme şeklidir. Satıcının sermayesini uzun süre bağlı kalmaktan kurtarır.
Bazı ülkeler kambiyo rejimleriyle, dövizlerin peşin olarak transferini ve ihracatın gerçekleşmemesi dolayısıyla dövizlerin geri iadesini özel kayıtlamalara tabi tutmuştur.

AKREDİTİF (LETTER OF CREDİT)
Tanımı ve Özellikleri
Akreditif bir bankanın şarta bağlı ödeme garantisi olarak tarif edilebilir.
Akreditif bankanın ödeme taahhüdü ile satış bedelinin ödenmesini teminat altına alması ve finansman kolaylığı sağlaması itibariyle en fazla ihracatçıya yararlı bir ödeme şeklidir. Alıcı ve satıcı arasında çıkma olasılığı olan anlaşmazlıkları en aza indirmesi dolayısıyle uluslararası ticarette yaygın olarak kullanılmaktadır.
Akreditif, alıcının bankasına verdiği talimata dayanarak o bankanın yabancı ülkedeki muhabiri aracılığı ile lehdara, belirlenen vesaikin saptanan süre içinde ibrazı karşılığında tarif edilen şekilde ödeme yapılacağına dair verdiği yazılı bir taahhüttür.
Akreditifte ödeme mala veya hizmete değil sadece ibraz olunan vesaike istinaden yapıldığından bu ödeme şekline Vesikalı Kredi (Documentary Credit) de denilmektedir.
Akreditiflerde en az 4 taraf vardır:
i. Amir (Applicant): İthalatçı firma
ii . Amir Banka (Issuing Bank): Akreditif açan banka
iii . Lehdar (Beneficiary): Satıcı firma
iv. İhbar/Teyit eden banka
(Advising/Confirming Banks): Akreditifin açıldığını lehtara ihbar/teyit eden banka
Akreditifde genellikle iki banka vardır. Akreditif küşat eden banka (Issuing Bank) alıcının bankasıdır. İkinci banka, satıcının memleketindeki akreditifi ihbar eden (Advising Bank) bankadır. Bu banka sadece ihbarla yükümlü ise bu hususu akreditif ihbar ederken satıcıya bildirir. Ayrıca bu banka akreditifi teyit ile de yükümlü ise teyit eden banka (Confirming Bank) görevini de yapar.
Amirin talebi ve verdiği talimat üzerine amir banka düzenlediği akreditif mektubunu lehdarın ülkesinde bulunan muhabirine göndererek lehtara ihbar veya teyit etmesini talep eder.
Amir banka tarafından düzenlenen akreditif küşat mektubu şu bilgileri kapsar;
– Akreditifin şekli (Dönülebilir-Dönülemez)
– Numarası
– Düzenlenme yeri ve tarihi
– Geçerlilik süresinin sona erdiği tarih ve yer
– Amirin ismi ve adresi
– Lendarın ismi ve adresi
– İhbar bankasının ismi ve adresi
– Akreditifin döviz tutarı
– Teslim şekli
– Akreditifin ibrazda ödemeli veya vadeli poliçe kabullü veyahut vadeli ödeme nevinden hagisi olduğu
– Kısmi yükleme ve aktarmaya izin verilip verilmediği
– sevk yeri, sevkiyatın şekli ve varış yeri
– Yükleme vadesi
– Malların tanımı
– İstenilen vesaik
– Vadeli poliçe kabullü akreditiflerde istenilen poliçenin tarifi
– İlave Şartlar
– Rambursmanın şekli
– İhbar/teyit eden banka masraflarının hangi tarafa ait olduğu
– Vesaikin yükleme vesikası tarihinden itibaren ibraz süresi
– Akreditifin teyitsiz veya teyitli olduğu
– Akredetifin lehdara ihbar şekli
– Akreditifin “Vesikalı Krediler için Yeknesak Teamül ve Uygulamalar “(MTO’nun Yayın No. 500, 1993 değişikliği)’na tabi olarak düzenlendiğine dair açıklama.
Satın alınan malların ithali için gerekli belgeler akreditifde ibraz edilecek vesaik kapsamında belirtilir. Bu belgeler;
– Ticari Belgeler
– Resmi Belgeler
– Taşıma Belgeleri
– Sigorta Belgeleri
– Finansman Belgeleridir.
Satıcı tarafından, lehine açılan akreditifin alıcı ile yapılan satış sözleşmesine uygun olduğu görüldükten sonra malların sevkiyatı yapılarak, akreditifte istenilen, uygun vesaik ihbar eden bankaya ibraz edilerek akreditifde öngörülen ödeme metoduna ve rambursman şekline göre vesaik bedeli tahsil edilir.
Akreditifin Tabi Olduğu Uluslararası Kurallar
Akreditifin-Milletlerarası Ticaret Odasının Yayın no. 500, 1993 değişikliği “Vesikalı Krediler İçin Yeknesak Teamüller ve Uygulamalar”a tabi olarak ve “Standartlaştırılmış Vesikalı Kredi Formülleri”ne uygun bir biçimde tanzim edilmeleri gereklidir.

AKREDİTİFİN ÖDEME METODUNA GÖRE TÜRLERİ
İbrazda Ödemeli Akreditif (Sight Credit)
Uygun vesaik ibrazında lehtara ödeme yapılmasını gerektiren ve uygulamada yaygın olarak kullanılan akreditif şekli budur.
Vadeli Poliçe İle Kullanılan Akreditif (Acceptance Credit)
Akreditifte öngörülen uygun Vesaikin ibrazında lehtarın amir banka veya muhabir banka üzerine keşide edilecek belirlenen vadeli poliçenin kabul edileceğini ve kabul edilen poliçenin (Draft) vadelerinde ödeneceğini gösteren akreditif türüdür: Kredili satışların finansmanına yarar.
Akreditiflerde genellikle görüldükten veya konşimento tarihinden sonra örneğin: 90, 120, 180 gün veya daha uzun vadeli poliçelerin teyit eden banka veya amir banka üzerine keşide edilmeleri öngörülür. Muhatap banka akreditif vadesi içinde ibraz olunan uygun vesaik üzerine poliçeyi kabul eder. Satıcı dilerse poliçenin vadesine kadar bekleyip vadesinde poliçeyi muhatap bankaya ibraz ederek bedelini tahsil eder, ya da vadesinden önce bankada veya açık piyasada iskonto ettirebilir.
Satıcı ile alıcı arasında yapılan anlaşmaya göre banka kabul komisyonu ile iskonto faizi alıcı veya satıcıya ait olabilir.
Vadeli Akreditif (Deferred Payment Credit)
Akreditifin öngördüğü vesaikin koşullara uygun şekilde ibraz edilmesi karşılığında, vesaik tutarının akreditifte belirlenen bir süre sonra lehdara ödeneceğini taahhüt eden bir akreditif türüdür.
Bu akreditif ithalatçıya satın aldığı malların gümrüğe gelmesinden veya ithalinden sonra bedelinin satıcıya ödenmesini sağlar.
Bu itibarla akreditifte ödeme tarihi, vesaikin ibraz veya yükleme vesikası veyahut fatura tarihinden belli bir süre örneğin vesaik ibrazından 15 gün veya yükleme tarihinden 30 gün sonra olarak belirlenir.
AKREDİTİF AÇMA ŞEKİLLERİ
Akreditif üç şekilde açılabilir:
Dönülebilir Akreditif (Revocable Credit)
Bu şekilde açılan akreditif önceden uyarma veya ihbar yapılmaksızın amirin istediği an iptal veya tadil edilebilir. İhbar eden banka tarafından tediye anına kadar akreditif amir tarafından iptal edilebilir. bu tip akreditif alıcıya azami elastikiyet sağlar. Satıcıyı mal bedelini tahsil etmek problemi karşısında bırakır. Bu nedenle dönülebilir akreditif satıcının alıcıya tam olarak güvendiği hallerde çok az kullanılır.
Dönülemez Teyitsiz Akreditif (Irrevocable, Unconfirmed Credit)
Bu akreditif, akreditif vadesinden önce lehdarın rızası olmaksızın tadil veya iptal edilemez.
Akreditifin lehdarı, belirtilen koşullara uygun vesaiki ihbar eden bankaya ibraz ettiğinde vesaik bedelinin akreditifin ödeme metoduna göre kendisine ödeneceğine dair akreditifi açan bankanın kesin bir taahhüdüne sahiptir. Akreditif teyitsiz olduğundan ihbar eden bankanın ödemenin yapılmasına ilşikin hiçbir sorumluluğu yoktur.
Dönülemez Teyitli Akreditif (Irrevocable Confirmed Credit)
Satıcının ülkesindeki teyit bankasının akreditife, amir bankanın talebi üzerine onun ödeme taahhüdüne ilaveten kendi taahhüdünü eklediği akreditif şeklidir.
Satıcı böylece kendi rızası olmadan tadil ve iptal edilemeyecek akreditif için vade dahilinde şartlara uygun belgeleri ibraz ettiğinde ülkesindeki bankanın akreditifi teyit etmesi dolayısıyle vesaik bedelinin kendisine ödeneceği konusunda kesin güvence içindedir.
Bu akreditif teyit bankasının alacağı yüksek teyit komisyonu dolayısıyla dönülemez teyitsiz akreditife nazaran pahalı bir akreditif şeklidir.
ÖZELLİKLERİ OLAN AKREDİTİFLER
Yukarıda belirtilen akreditifler ilave edilen bazı terim ve sözcüklerle özel anlam ifade eden bir akreditif şekli oluştururlar. Bu akreditifler öreme metotlarının ve açılma şekillerinin usul ve kurallarının yanı sıra kendi özelliklerinin kuralları çerçevesinde kullanılır.
Özellik arzeden akreditifler olarak tanımlıyacağımız bu akreditiflerin uluslararası uygulamada yaygın olarak kullanılanları aşağıda açıklanmıştır.
Devredilebilir Akreditif (Transferable Credit)
Bir veya birden fazla yeni lehdarlara devredilebilen akreditif demektir. Önceki bölümlerde incelenen herhangi bir dönülemez akreditife bu özellik, akreditifin özel şartlarına konulan” Bu akreditif Devredilebilir ” (This L/C is transferable) ibaresiyle sağlanır. Normal bir akreditif sonradan da devredilebilir hale dönüştürülebilir.
Bu nevi akreditif, aracı durumunda bulunan veya malı veremeyen lehdara akreditifi malı temin edecek ikinci bir lehtara kısmen veya tamamen devretmesine imkan ve yetki verir.
Devredilebilir akreditif yalnız bir defada bir veya birden fazla lehdara devredilebilir. İlk lehdarın devrettiği ikinci lehdar tarafından akreditif başka bir satıcıya devredilemez.
Devir lehdarın,
i. Fatura değiştirilmesi
ii . Fatura değiştirilmemesi
yollarından birini seçme şekline göre yapılır.
Devredilebilir akreditif şartlar değiştirilmeksizin aynen devrettirilebilri. Şöyle ki lehdar akreditifi fatura değiştirilmeli şekle göre devrederse akreditifte belirtilen şartlardan yalnız birim bedelini azaltma ve vesaik ibraz ve yükleme vadelerini kısaltma hakkına sahiptir. Bu lehdar akreditif yeni lehdar tarafından kullanıldığı zaman yeni lehdarın faturasını alıp yerine akreditif amiri üzerine düzenlediği kendi faturasını ibraz eder. Ödeme bankasınca ikinci lehdarın fatura bedeli ikinci lehdara, bu fatura ile ilk lehdarın faturası arasındaki aracılık ücretine tekabül eden fark ilk lehdara ödenir.
Fatura değiştirilmemesi esasına göre yapılan devirde yeni lehdarın ibraz ettiği fatura ve akreditif şartlarına uygun vesaik akreditifi açan bankaya gönderilir, vesaik bedeli akreditifin ödeme metodunun öngördüğü şekle göre yeni lehdara ödenir.
Kırmızı Şartlı Akreditif (Red Clause Credit)
Hazırlık için kuvertürün kısmen veya tamamen lehdara peşin olarak ödenmesine imkan veren akreditifdir. Önceleri dikkat çekmesi için akreditife bu maddenin kırmızı mürekkeple yazılması dolayısıyle akreditife “Red Clause Credit” kırmızı maddeli akreditif denilmektedir.
Bu akreditif lehdara kırmızı şart miktarını akreditif kuvertüründen peşinen çekme hakkını verir.
Ödeme, lehdara genellikle çekilen paranın akreditif konusu malların satın alınması ve sevkinde kullanılacağına ve vesaikin şartlara uygun olarak vade içinde ibraz edileceğine dair bir taahhütname karşılığında yapılır.
Sevkiyatın yapılmaması ve belgelerin akreditifin geçerlik süresi içinde ibraz edilmemesi halinde peşin ödeme ile ilgili risk ile ihbar ve teyit eden bankaların komisyon ve masrafları amir bankaya ve dolayısıyle alıcıya aittir.
Ancak alıcı satıcının kişisel taahhüdünü yeterli bulmaz ve ona tam olarak güvenemezse onun yerine avansın sevkiyat yapılmadığı takdirde geri ödeneceğine dair bir banka garantisi mukabilinde ödenmesi şartını koyabilir.
Lehdar , uygun vesaik ibraz ettiğinde peşin olarak aldığı miktarı faturada düşülmüş olarak gösterir. Faturanın bakiyesi ödeme bankasınca kendisine ödenir.
Rotatif-Devreden Akreditif (Revolving Credit)
Bir miktarı veya tamamı kullanıldıkça herhangi bir değişiklik yapılmasına gerek kalmadan eski miktar dahilinde yenilenen akreditiftir.
Bu nev’i akreditif vadeye veya kıymete göre devredilebilir.
Müddete bağlı olarak devreden akreditif biriken (Cumulative) veya birikmeyen (Non Cumulative) olabilir. Biriken akreditifte ilk devreden artan miktar, onu izliyen devrede kullanılabilir. Birikmeyen akreditifte kullanılmayan kısmından yararlanılamaz.
Kıymete göre devreden akreditifte, akreditif kullanıldığı zaman belirlenen ilk akreditif vadesi dahilinde yanı miktardaki meblağ kadar tekrar kullanma imkanı doğar. Yani sevk vesaiki ibraz edilerek kullanılna akreditif geçerlik süresi aşılmamak kaydıyle otomatik olarak yenilenir. Kontrolun bir dereceye kadar temin edilebilmesi için kullanılacak toplam meblağın belirtilmesine gerek vardır.
Amir banka ve alıcıyı hudutsuz sorumluluğa maruz bıraktığından bu akreditif kullanışlı değildir.
Karşılıklı Akreditif (Back to-Back Credit)
Satıcının kendi lehine gelen akreditife dayanarak bu akreditifte öngörülen malların temini için açtırdığı akreditife karşılıklı akreditif denilmektedir.
Satcı lehine gelen akreditifin devredilebilir olmadığı veya devredilebilir olsa dahi birimi fiyatı, yükleme ve ibraz vadelerine ilaveten değiştirilmesi gerekli koşulların bulunduğu hallerde karşılıklı akreditif kullanılır. Örneğin, Ülkemizde bir satıcı lehine malların yükleme yeri Türkiye olarak gösterilmiş ve menşe şahadetnamesi ibraz ve malların Türk menşeli olma kaydı bulunmayan bir ihracat akreditifi açılmış olabilir. Satıcı bu malı ülke içinde temin edecek durumda olmadığı zaman bu malları başka bir ülkedeki satıcıdan lamka zorundadır. Bu durumda (Back-to Back Credit) karşılıklı akreditif açılabilir.
Karşılıklı akreditif uygulamasında ihracat akreditif lehdarı bu akreditifi teminat göstererek ikinci akreditif açma talebinde bulunur. İkinci akreditifin amiri durumuna geçen satıcı, ihracat akreditifin kullanılsın veya kullanılmasın ihbar eden bankanın ikinci akreditifin kullanılması dolayısıyla yapacağı ödemeden sorumludur. Tabiidir ki lehdarın talebi üzerine ihracat akreditif teminatına dayalı olarak karşılıklı akreditifi açan banka bu akreditifi ihbar veya teyit eden muhabirine ve ikinci lehdarın karşı ödeme taahhüdü altına girmektedir. Bu itibarla bankanın karşılıklı akreditif açılma talebini kabul etmesi ihracat akreditifinin teyitli olmasının yanısıra öncelikle müşterisinin bu işi başaracağına güvenmesine bağlıdır.
Bununla beraber bankanın karşılıklı akreditif açma zorunda olmadığı bilinmelidir.
Açılacak karşılıklı akreditifte ibrazı istenen vesaikin birinci akreditifte edilen vade limitleri dahilinde tanzim ve ibraz edilmeleri ve öngörülecek ödemenin mutlaka ihracat akreditifinin rambursmanını sağlıyacak bir süre sonrası için taahhüt edilmesi gereklidir.
İhracat akreditif vesaiki tamamlanıp ibraz edilmek suretiyle akreditif bedeli ramburse olunduktan sonra iknici lehtarın vesaik bedeli, kendisine ve ihracat bedeli arasındaki fark ihracat akreditif lehdarına ödenir.

İhtiyat Akreditifi (Stand-By L/C)
Bir ödeme garantisine benzer işleve sahip olup, üçüncü bir şahıs ile yapılmış bulunan sözleşmenin yerine getirilmemesi halinde ödemede bulunulacağını teyit eden akreditiflerdir. Bu tür akreditiflerde akreditifi açan banka akreditif lehdarına karşı bir üçüncü şahıs namına garanti vermektedir. ihtiyat akreditiflerinde ödeme belirli bir işlemin yerine getirilmediği zaman gerçekleştirilmektedir. Genellikle büyük inşaat taahhüt işleri uzun vadeli satışlarda bir teminat olarak kullanılmaktadır.

MAL MUKABİLİ ÖDEME

Mal mukabili ödeme, genellikle ihracatçı tarafından ürünlerin yüklenmesi ve belirli bir süre sonra da mal bedelinin ithalatçı tarafından ödenmesi şeklinde çalışan, dış ticarette kullanılan bir ödeme yöntemidir.Mal mukabilinde ödeme vadesi çoğunlukla 30 gün, 60 gün veya 90 gün olarak tespit edilebilmektedir.

Mal mukabili ödemede vadeler genellikle konşimento tarihi veya fatura tarihi baz alınarak saptanmaktadır.Örneğin konşimento tarihinden itibaren 30 gün sonra ödemeli, konşimento tarihinden 60 gün sonra ödemeli veya konşimento tarihinden 90 gün sonra ödemeli vs...

VESAİK MUKABİLİ ÖDEME

Vesaik mukabili ödeme İngilizce’de “Documentary Collection” veya “Cash Against Documents (CAD)” olarak adlandırılmaktadır.

Vesaik mukabili ödeme, basit olarak vesaiklerin alıcıya mal bedelinin tahsil edilmesinden veya tahsilat için istenilen güvencenin alınmasından sonra teslim edildiği bir ödeme yöntemi olarak tanımlanabilir.

Vesaik mukabili işlemler bankalarca yürütülmektedir.

Bankaların vesaik mukabili işleminde uygulayacakları kurallar Milletlerarası Ticaret Odası ( ICC ) tarafından düzenlenmektedir.

Şu anda uygulamada kullanılan kurallar ICC’nin yayınlamış olduğu URC 522 “Uniform Rules for Collections” (Tahsiller İçin Birörnek Kurallar) isimli kitapçıkta yer almaktadır. Söz konusu yayın vesaik mukabili işleminde yer alan tarafların haklarının ve yükümlülüklerinin sınırlarını belirtmektedir.

Vesaik Mukabili Ödemenin Temel Özellikleri

Vesaik mukabili ödemeler akreditiflere oranla daha az karmaşık bir yapıya sahiptirler.
Vesaik mukabili ödemede bankalar vesaiklerin dolaşımında etkin olarak rol alsalar da vesaiklerin kontrolü ve ödemenin yapılıp yapılmaması konusunda hiçbir sorumlulukları yoktur.
Akreditiflerin aksine bankalar ihracatçıya herhangi bir ödeme garantisi vermezler. İhracatçılar, ithalatçıların ödemeyi kabul etmeme veya ödemeyi kabul edip ödeme vadesinde ödeme yapmama riskine karşı tamamen kendileri sorumlu durumdadırlar.
Akreditiflerin aksine vesaikler bankalarca incelenmemektedir. Bu durum ithalatçı açısından risk oluşturmaktadır.Örneğin ithalatçı vesaikleri almak için peşin ödemede bulunmuş ise yanlış veya hileli vesaik riskiyle karşı karşıya kalmaktadır.
Bazı taşıma şekillerinde vesaik mukabili ödeme ihracatçılar için akreditiflere nazaran bir kat daha tehlikeli bir durum arz etmektedir. Bu durum özellikle malların alıcıya orjinal taşıma belgesi gerektirmeden teslim edilebildiği yükleme çeşitleri için söz konusudur.
Vesaik Mukabili Ödemelerde Tahsilat Yöntemleri

Vesaik mukabili ödeme yönteminde vesaiklerin alıcıya tesliminin mal bedelinin tahsilatı karşılığında yapıldığını daha önce belirtmiştik. Vesaik mukabili ödeme yönteminde kullanılan başlıca tahsilat şekilleri aşağıda belirtilmiştir.

Vesaiklerin görüldügünde ödenmesi karşılığında alıcıya teslimi
Vesaiklerin poliçe kabulü karşılığında alıcıya teslimi
Vesaiklerin poliçenin alıcı tarafından kabulü ve bankasının avali karşılığında alıcıya teslimi
Vesaik Mukabili Ödemede Taraflar

Bir vesaik mukabili işleminde aşağıdaki tarafların bulunması beklenmektedir.

Amir ( Principal )
Tahsile Gönderen Banka ( Remitting Bank, Gönderi Bankası )
Tahsil Bankası (Collection Bank)
İbraz Bankası (Presenting Bank)
Muhatap (Drawee)

RESMİ GAZETE

GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI

EKONOMİ BAKANLIĞI

MALİYE BAKANLIĞI

BİLİM VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI

SAĞLIK BAKANLIĞI

T.C. MERKEZ BANKASI

TÜRK EXİMBANK

YETKİLENDİRİLMİŞ YÜKÜMLÜ STATÜSÜ NEDİR?

Yetkilendirilmiş yükümlü, gümrük yükümlülüklerini yerine getiren, kayıt sistemi düzenli ve izlenebilir olan, mali yeterlilik, emniyet ve güvenlik standartlarına sahip bulunan, kendi oto kontrolünü yapabilen güvenilir firmalara gümrük işlemlerinde birtakım kolaylık ve imtiyazlar tanıyan uluslararası bir statüdür.
 

KİMLER YETKİLENDİRİLMİŞ YÜKÜMLÜ OLABİLİR?

Serbest Bölgeler dâhil Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik, en az üç yıldır faaliyette bulunan gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşları yetkilendirilmiş yükümlü olabilir. Üç yıldan az süredir faaliyette bulunan kişilerin durumu ise Bakanlıkça ayrıca değerlendirilir.
 

YETKİLENDİRİLMİŞ YÜKÜMLÜ STATÜSÜNÜN SAĞLADIĞI KOLAYLIKLAR NELERDİR?

1. a) Basitleştirilmiş Usullere İlişkin Kolaylıklar:

• İhracatta yerinde gümrükleme (ihracat eşyasını ihracat gümrük idaresine sunmadan işlemlerini kendi tesislerinden yapabilme),
• İzinli gönderici (transit eşyasını hareket gümrük idaresine sunmadan kendi tesislerinden sevk edebilme),
• Teminatlı işlemlerinde her bir işlem için ayrı teminat yerine götürü teminat uygulaması kapsamında tutarı önceden belirlenmiş süresiz ve düşümsüz teminat verebilme,
• Teminatlı işlemlerinde kısmi oranda teminat verebilme,
• Odalarca onay ve gümrük müdürlüklerince vize işlemlerine gerek kalmaksızın A.TR dolaşım belgesi düzenleyebilme,
• Eşyanın kıymetine bakılmaksızın Fatura Beyanı ve EUR.MED Fatura Beyanı düzenleyebilme,
• Eksik belgeyle beyanda bulunabilme,
• Eşya türüne göre sınırlama olmaksızın tam beyanlı yaygın basitleştirilmiş usulden (gümrük işlemlerinin, eşya taşıttan indirilmeden tamamlanması) yararlanabilme,
• Gümrük Yönetmeliğiyle belirlenmiş eşyanın ithalinde 6 ay öncesine kadar alınmış tahlil raporu ibraz edebilme,
• Gümrük Yönetmeliğiyle belirlenmiş eşyayı tahlil sonuçları alınmadan teslim alabilme,
• Ayniyat tespitine ilişkin Bakanlıkça yapılacak farklı düzenlemelerden faydalanabilme.

1. b) Emniyet ve Güvenliğe İlişkin Kolaylıklar: 

• Azaltılmış zorunlu bilgilerden oluşan özet beyan verebilme,
• İthalatta ve ihracatta gümrük işlemlerinin eşyanın tesliminden önce fiziki muayene ve belge kontrolünün olmadığı hat olan mavi hatta işlem görebilme,
• Taşıt üstü işlemlerde de mavi hattan yararlanabilme,
• Daha az belge kontrolü veya muayeneye tabi tutulabilme,
• Belge kontrolü veya muayenenin yapılacak olması halinde, bu işlemleri öncelikle gerçekleştirebilme.

Talebe ve ek şartlara bağlı olmaksızın bütün YY’lerin    yararlanabildiği kolaylıklar

• Azaltılmış zorunlu bilgilerden oluşan özet beyan verebilme
• Daha az ve öncelikli olarak belge kontrolü veya muayeneye tabi tutulma
• Eksik belgeyle beyanda bulunabilme
• Kısmi teminat uygulamasından faydalanabilme
• Mavi hattan (taşıt üstü dahil) yararlanabilme
• Eşya türüne göre sınırlama olmaksızın tam beyanlı yaygın basitleştirilmiş usulden yararlanabilme

Talebe ve ek şartlara bağlı olarak  YY’lerin yararlanabildiği kolaylıklar

• İhracatta yerinde gümrükleme uygulaması kapsamında ihracat yapabilme
• İzinli gönderici yetkisi kapsamında taşımacılık yapabilme
• Götürü teminat uygulamasından faydalanabilme
• ATR Dolaşım Belgesi düzenleyebilme
• Fatura Beyanı ve EURMED
• Fatura Beyanı Düzenleyebilme

YETKİLENDİRİLMİŞ YÜKÜMLÜ SERTİFİKASI VERİLİRKEN HANGİ KOŞULLARA BAKILIR?

Yetkilendirilmiş yükümlü olmak isteyen başvuru sahiplerinde aranan 4 temel koşul bulunmaktadır:

• Güvenilirlik Koşulu
• Ticari Kayıtların Güvenilir ve İzlenebilir Olması Koşulu
• Mali Yeterlilik Koşulu
• Emniyet ve Güvenlik Koşulu

BAŞVURU SIRASINDA HANGİ BELGELER İSTENİR?

• Başvuru Formu
• Soru Formu
• Adli sicil belgeleri/beyan formları

› T.C uyruklu ve/veya Türkiye’de ikamet eden yabancı uyruklu yönetim kurulu üyeleri, şirket sermayesinin yüzde onundan fazlasına sahip gerçek kişiler ile gümrük ve dış ticaret işlemlerinde temsil yetkisini haiz çalışanlar için resmi kuruma verilmek üzere alınan adli sicil belgeleri

› Varsa, sürekli olarak yurtdışında ikamet eden yabancı uyruklu yönetim kurulu üyeleri, şirket sermayesinin yüzde onundan fazlasına sahip gerçek kişiler ile gümrük ve dış ticaret işlemlerinde temsil yetkisini haiz çalışanlar için imzalı Beyan Formu.

• Borcu yoktur belgeleri

› Vergi borcu olmadığını gösterir yazı

› SGK prim borcu olmadığını gösterir yazı

• Mali durumunu gösteren YMM Raporu
• ISO 9001 ve ISO 27001 Sertifikaları

 ISO BELGELERİ HANGİ ÖZELLİKLERDE OLMALIDIR?

Başvuru sahibince başvuruya eklenecek ISO 9001 ve ISO 27001 Sertifikaları;

• Avrupa Akreditasyon Birliğinin karşılıklı tanıma anlaşmalarına imza atmış akreditasyon kurumları (örneğin Türkiye’de Türk Akreditasyon Kurumu) tarafından akredite edilmiş uygunluk değerlendirme kuruluşlarınca düzenlenmiş olmalıdır.
• Akreditasyon kurumunun markasını taşımalıdır.
• Güncel olmalıdır.
• En son revize edilen standart serisine göre düzenlenmiş olmalıdır.

(Örneğin; bu kitabın yayınlandığı tarih itibariyle ISO 9001:2008 ile ISO 27001:2005 güncel sertifikalardır.)

›Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası başvurusu tarihi itibariyle 3 yıldan eski olmamalıdır.

İHRACATTA YERİNDE GÜMRÜKLEME NEDİR?

İhracatta yerinde gümrükleme eşyanın ihracata yönelik gümrük işlemlerinin; firmanın kendi tesislerinden yapılarak, ihracat eşyasının ihracat (iç) gümrük müdürlüğüne getirilmeden, aracın firmanın tesislerinde mühürlenerek doğrudan çıkış (sınır) gümrük idaresine sevk edilmesi esasına dayanır.

KİMLER İHRACATTA YERİNDE GÜMRÜKLEME İZNİNE SAHİP OLABİLİR?

Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü almaya hak kazanmış ve başvuru yılından bir önceki yıl ve bizzat kendisi asgari 5 Milyon Dolar tutarında fiili ihracat yapmış olan ihracatçı firmalar ihracatta yerinde gümrükleme iznine sahip olabilir. Başvuru sahibi şirketin dış ticaret sermaye şirketleri, grup ihracatçıları gibi aracı kuruluşlar üzerinden yaptığı ihracat tutarları bu koşulun sağlanmasında dikkate alınmaz. Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü almaya hak kazanamayan kişilerin bu kolaylıktan yararlanması mümkün değildir.

İZİN KAPSAMI TESİSLER NASIL BELİRLENİR?

İzin kapsamında işlem yapılacak tesisler aşağıdaki şekilde belirlenir;

• İhracatta yerinde gümrükleme izni kapsamında kullanılmak istenen tesisler başvuru sırasında belirtilir.
• Belirtilen tesislerin emniyet ve güvenlik koşullarına uygun olup olmadığı gümrük idaresince incelenir.
• İnceleme sonucunda uygun bulunan tesislerden izin kapsamında işlem yapılmasına izin verilir.

İZİN KAPSAMI TESİSLERDE BULUNMASI GEREKEN GÜVENLİ ALAN NEDİR?

Güvenli alan, ihracat eşyasının beyannamenin tescilinden sonra ve araca yüklenip sevk edilmesinden önce bulundurulacağı veya eşyanın taşıma aracında bekletileceği izni kapsamı tesislerde bulunması zorunlu bir alandır.

GÜVENLİ ALAN HANGİ ÖZELLİKLERE SAHİP OLMALIDIR?

Güvenli alan aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır:

• Uygun bir muayene ve sevkiyat alanı.
• Kesintisiz güç kaynağına bağlı araç tanımlama ve kimlik tespiti yapmaya imkân verecek çözünürlükte, 24 saat kesintisiz olarak alana giriş çıkış yerleri de dâhil olmak üzere güvenli alanı devamlı izlemeye imkân veren bir kamera sistemi.
• Yeterli aydınlatma düzeni.
• Giriş-çıkış kayıt düzeni.

İZİNLİ GÖNDERİCİ KİMDİR?

İzinli gönderici, eşyanın transitine yönelik gümrük işlemlerini kendi tesislerinde yapan, transit eşyasını hareket (iç) gümrük müdürlüğüne sunmaksızın, aracı kendi tesislerinde mühürleyerek doğrudan çıkış (sınır) gümrük idaresine sevk eden taşıyıcıdır.

Antrepo açma izni almak üzere başvuracak gerçek kişilerin ve tüzel kişilerin yönetim kurulu üyeleri, şirketi temsile yetkili kişiler ile şirket sermayesinin % 10 veya daha fazlasına sahip gerçek kişilerin, affa uğramış olsalar dahi hırsızlık, güveni kötüye kullanma, dolandırıcılık, hileli iflas, kamu güvenine karşı işlenen suçlar, suç işlemek amacıyla örgüt kurma, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, zimmet, irtikap, zimmet veya irtikâp suçunun işlenmesine kasten göz yumma, rüşvet, iftira, suç uydurma, yalan tanıklık, yalan yere yemin, suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme, muhafaza görevini kötüye kullanma suçları ile 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, mülga 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, mülga 1918 sayılı Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanun, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 359 uncu maddesinde (1/1/1999 tarihinden önceki dönem için aynı Kanunun 344 üncü maddesinin l-6 numaralı bentlerinde) belirtilen vergi kaçakçılığına ilişkin fiillerden mahkum olmamış/ceza almamış olmaları şarttır.^[1]

Limited şirketlerde ortaklar ile şirket müdürünün  belirtilen suçları işlememiş olmaları şarttır.

Şirketin yönetim kurulu üyeleri ile sermayesinin % 10 veya daha fazlasına sahip ortaklar arasında yurt dışında ikamet eden yabancı şahısların  sayılan suçları işlememiş olduklarına dair yazılı beyanlarına itibar edilir.

C, D ve E tipi özel antrepo açmak isteyen ve birinci fıkrada belirtilen şartları haiz gerçek ve tüzel kişilerin,

A)

1. a) Tüm antrepoların işaretlendiği alanının belirtildiği resmi bir fen kurulundan onaylı plan veya kroki,
2. b) Antrepo bina ve eklentilerini içten ve dıştan, antrepo ve eklentilerini ise her bir cepheden bir bütün olarak ayrıntılı bir şekilde görüntüleyen ilgili gümrük müdürlüğünce onaylı fotoğraflar,
3. c) Antrepo olarak açılıp işletilecek yerin mülkiyetinin veya üzerindeki sınırlı ayni hakkın başvuru sahibine ait olduğunu belgeleyen onaylı tapu sicil örneği veya kira sözleşmelerinin aslı veya örnekleri,

ç) Antrepo olarak açılmak istenilen yer belediye sınırları içerisinde ise ilgili Belediye Başkanlığından alınacak İşyeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatı; diğer yerlerde ise ilgili yerden (Valilikler ya da konusu ile ilgili yetkili Bakanlık veya Kuruluş) alınacak İşyeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatı veya buna karşılık gelen belge ile yangın ve patlamalar için gerekli önlemler alındığına dair itfaiye raporu,

1. d) Noterden tasdikli İmza Sirküleri
2. e) Antrepo olarak açılmak istenen tanklara ilişkin Türk Akreditasyon Kurumundan (TÜRKAK) veya Türk Akreditasyon Kurumu ile karşılıklı tanıma anlaşması bulunan akreditasyon kurumlarından akredite edilen şirketler veya Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından uluslararası gözetim şirketi statüsü verilen gözetim şirketleri tarafından hazırlanmış kalibrasyon cetveli,
3. f) Konulacak eşyanın yanıcı, parlayıcı, patlayıcı ve benzeri türden eşya olması halinde ek-80’deki, diğer eşyada ise ek-81’deki örneğe uygun taahhütname, (Kamu kuruluşları için taahhütname aranmaz)

ve ilgili Ticaret Sicili Gazetesi aslı veya örneği,

B)

ANTREPO AÇIP İŞLETME TALEBİNDE BULUNANLARDAN ALINACAK TAAHHÜTNAME ÖRNEĞİ

(Noterden tasdikli olacaktır.)

Adresi ve diğer özellikleri …../…../….. tarihli ve ………. sayılı yazımızla sunulan belgelerde gösterilmiş bulunan yeri genel antrepo olarak açmak ve işletmek için Müsteşarlıkça verilecek müsaadeye karşı aşağıdaki hususları kabul ve taahhüt ederim. Şöyle ki:

1- Antrepoya alınacak eşya için antrepolar hakkında yürürlükte olan veya ileride konulacak olan kanun, tüzük ve yönetmelik hükümlerine ve Müsteşarlığın bu husustaki tebliğlerine riayet etmeyi,

2- Antreponun içinde ve dışında emniyetin sağlanmasını ve antrepoya konulacak eşyanın hazine haklarının kaybına meydan vermeyecek surette korunmasının teminini,

3- Kanun, tüzük, yönetmelik ve emirlere ve de işbu taahhütnameye uyulmamasından dolayı antrepoya konulan eşyanın ziyaa uğradığı tespit edildiği takdirde, terettüp edecek bütün sorumluluğu kabul etmeyi, devlet haklarına ait tazminat ve zarar ziyanı mahkeme hükmüne veya hakem kararına gerek kalmaksızın Müsteşarlığın isteği üzerine derhal ödemeyi ve ziyaa uğrayan eşyanın vergilerini itirazsız vermeyi,

4- Antrepo, bina ve müştemilatı kanunen her an gümrük idaresinin denetlemesi altında bulunmakla beraber bu idarenin memur ve amirlerine, Gümrük Müfettiş ve Muavinleri ile Gümrükler Genel Müdürlüğü Kontrolörleri ve Stajyerlerine diledikleri zamanlarda antrepodaki eşya ve maddeler ile bunlara ait bütün kayıt ve belgeleri göstermeyi ve gerekli açıklamayı yapmayı,

5- Gümrük Müfettiş ve Muavinleri, Gümrükler Genel Müdürlüğü Kontrolörleri ve Stajyerleri, Gümrük Başmüdür veya Müdürleri tarafından şahsen veya dolaylı yapılan teftiş ve soruşturmalarda, gümrük mevzuatı bakımından yolsuzlukları görülen veya idaresi altındaki eşyayı veya bunlara ait bütün kayıt ve belgeleri her ne sebeple olursa olsun göstermekten çekinen antrepo memurlarımızın, işten el çektirilmesi veya görevlerine son verilmesi istenildiği takdirde bu isteği derhal yerine getirmeyi,

6- Mevcut tesisatta gümrük idaresinin izni olmadıkça hiçbir suretle tadilat, tevzi ve tenkisat yapmamayı,

7- Antrepoya konulacak eşyanın iyi muhafazası, gümrük vergisi ile diğer vergi ve resimlerin korunması bakımından lüzumlu fenni tesisat, ölçü ve aletleri usulüne uygun şekilde temin etmeyi, bunlarda meydana gelecek arızaları tamir ettirmeyi ve gümrük haklarının emniyetle korunabilmesi için Müsteşarlıkça gerekli görülecek sair tesisat ve tadilatı yapmayı,

8- Antrepoya konulacak eşyanın antrepoya girerken Yönetmelik gereğince tespit olunacak miktarları veya bu tespit yapılmamışsa belgelerinde yazılı miktarları üzerinden gümrük idaresine karşı sorumlu olmayı, eşyanın buharlaşması gibi tabiatı icabı meydana gelen fire ve zayiat ile gümrüğün denetlemesi altında antrepoda yapılacak işlemlerden kendimizin veya istihdam ettiğimiz personelin kusur ve hatasından ileri gelmediğini ispat edeceğimiz yanma, kaybolma, çalınma ve sair haller dolayısı ile meydana gelen ve gümrük memurları ile birlikte usulüne göre tespit edilecek noksan ve eksiklikler hariç olmak üzere, antrepo içinde eşyanın bir yerden bir yere nakli, döküm halindeki mayilerin depo veya tanklardan tank veya depolara, veya kaplara, yahut kaplardan kaplara boşaltılıp aktarılması gibi işlemler sırasında meydana gelen veya tesisatın veya personelin kusurundan ileri gelen sızıntı ve akıntılardan veya zayiattan dolayı gümrükçe tahakkuk ettirilecek bütün vergi ve resimleri derhal ödemeyi,

9- Antrepoyu ileride Müsteşarlığın izni ile başkasına devredebilmek için taahhütlerimizin tamamını yerine getireceğimizi, aksi takdirde Müsteşarlığın devre izin vermemesine karşı hiçbir itiraz ve zarar ziyan iddiasında bulunmamayı,

10- Antrepoyu ileride Müsteşarlığın izni ile kısmen veya tamamen kapatmak istediğimiz taktirde mevcut eşyayı her türlü masrafı kendimize ait olmak üzere Müsteşarlıkça gösterilecek bir başka antrepoya nakledeceğimizi, aksi halde eşya gümrüklenerek ithal veya yabancı bir memlekete tekrar ihraç veya transit edilerek antrepodan tamamen çıkarılıncaya kadar sorumluluk ve taahhütlerimizin, devam edeceğini,

11- Antrepolara konulacak eşyanın giriş ve çıkışlarını göstermek üzere Yönetmelik hükümleri çerçevesinde muntazam kayıt tutacağımızı ve bu kayıtları ilgili ve yetkili gümrük memurları ile amirlerine, Gümrük Müsteşarlığı Müfettişler ve Muavinleri ile Gümrükler Genel Müdürlüğü Kontrolörler ve Stajyerlerine her istedikleri anda göstermeyi,

Keza antrepolara eşya konulması, buralardan eşya çıkarılması veya antrepoda sayılması, ölçülmesi gibi gümrükçe lüzum görülecek sair işlemlere ait formaliteleri de Yönetmelik hükümleri dairesinde yerine getirmeyi,

12- Antrepoya alınacak eşyanın gümrük ve sair vergi ve resimleri ile aranacak ceza tutarını karşılaması bakımından, Müsteşarlıkça belirlenen esaslara göre teminat vermeyi,

13- Antrepoda devamlı olarak çalışmak üzere tayin edilecek gümrük memurlarının kadrolarına göre kanuni ve sağlık izinleri (rapor) de dahil olmak üzere maaş ve ücretlerini üçer aylık olarak bir defada ve peşinen gümrük veznesine yatıracağımızı ve bu memurların alışılmış araçlarla antrepoya geliş ve gidiş giderlerini ödemeye veya temin edilecek araçlardan parasız faydalanmalarını temin etmeyi,

14- Telefon da dahil olmak üzere büro mahalli ile bunların kırtasiye, matbua ve demirbaş ihtiyacını ve aydınlatıp ısıtılmasını bedelsiz olarak temin etmeyi,

15- Gümrük mevzuatına ve taahhütlerimize aykırı hareketimiz görüldüğü takdirde Müsteşarlığın verdiği izni geri alabileceğini ve mevcut malları masrafı tarafımızdan ödenmek şartı ile göstereceği başka antrepolara naklettirerek antrepoyu kapatacağımızı ve bu husustan dolayı zarar ve ziyan iddiasında bulunmaya hakkımız olmayacağını kabul ve taahhüt ederiz.

Taahhütnameyi verenin veya

vekil veya temsilcisinin imzası

Bu sayılan belgelerle  birlikte ilgili gümrük idaresine müracaat etmeleri gerekir. C, D ve E tipi özel antrepo olarak açılmak istenilen yerin, işyerinin sınırları içerisinde bulunması halinde, İşyeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatı veya buna karşılık gelen belge yeterli olup bu belgelerde antrepo veya depo ibaresinin aranması zorunlu değildir.

C)

Bu antrepolardan yanıcı, parlayıcı, patlayıcı vs. eşya konulmak üzere açılmak istenilenler için ise ek-80’de yer alan taahhütname,

Ç)

Yetkili gümrük müşaviri tarafından düzenlenen görgü raporu.

2015 YILI GENEL MÜDÜRLÜKÇE TESPİT EDİLMİŞ OLAN YETKİLENDİRİLMİŞ GÜMRÜK MÜŞAVİRLİĞİ ASGARİ  ÜCRETLERİ:

– AN1, antreponun açılmasına ilişkin başvuru dosyalarının ön incelemesi (görgü raporu):

10.000 TL.

-AN6, özel antrepoya eşya giriş çıkış işlemlerinin tespiti ile gümrük yükümlülüğü sona erdikten sonra varsa ilgili kurumlarca yapılacak kontrol sonuçlarına göre gümrük gözetiminin sonlandırılmasının tespiti:

0-3000 m2/m3 olanlar     4.480 TL  aylık

3001-5000 m2/m3 olanlar  7.450 TL aylık

5000-10.000 m2/m3 olanlar 11.000 TL aylık

-AN7, antrepoda stok kayıtlarının altışar aylık dönemler itibariyle tespiti:

6.850 TL yıllık

2015 YILI HARÇ MİKTARLARI: